قبل از اخراج کارگر به این نکات توجه کنید
با توجه به شرایط اقتصادی در کشور، بعضی از کارفرمایان با توجه به شرایط کسب و کار خود تصمیم به تعدیل نیرو میگیرند، در بعضی موارد هم به دلیل ناکارآمد بودن یا دلایل دیگر تصمیم به اخراج کارگر میگیرند. اخراج کارگر بر مبنای دلایل منطقی اتفاق می‌افتد در عین حال کارفرما باید قبل از اخراج یا تعدیل نیرو باید نکاتی را بدانند، این نکات را در این مقاله توضیح خواهیم داد. از نظر ماده ۱۰ قانون کار، قرارداد بین کارگر و کارفرما باید دارای شرایط خاصی باشد. از نظر قانون قرارداد کار علاوه بر مشخصات دقیق طرفین، باید حاوی مواردی مانند: نوع کار یا حرفه یا وظیفه‌ای که کارگر باید به آن عمل کند، حقوق یا مزد مبنا آن، ساعات کار، تعطیلات و مرخصی‌ها، محل انجام کار، تاریخ انعقاد قرارداد، مدت قرارداد و موارد دیگری که عرف و عادت شغل یا محل، ایجاب می‌کند، باشد.
اگر ماهیت کار دائمی باشد که قرارداد هم باید دائمی باشد ولی به دلیل اینکه شاید نیروی کار به دلایلی نتواند به طور دائم در آن محل باشد، عمده کارفرماها هم در کارهای کوتاه مدت و هم در کارهای دائمی قراردادهای کوتاه مدت سه ماهه، شش ماهه یا یکساله با کارگران خود منعقد می‌کنند. اگر کارفرمایی پیش از اتمام قرارداد، تصمیم به اخراج غیرموجه کارگر بگیرد، در این صورت قانون کار، طرف کارگر را گرفته و کارگر می‌تواند از کارفرما شکایت کند.
اخراج کارگر قبل از اتمام قرارداد کار موقت
طبق ماده 27 قانون کار، فسخ قرارداد کار از سوی کارفرما به معنای اخراج کارگر است اما این اخراج و فسخ قرارداد کار بدون ضابطه نبوده و باید‌ها و نباید‌های قانون کار رعایت شوند. کارفرما نمی‌تواند به محض دیدن رفتار‌هایی از کارگر که با نظم و انضباط کار و کارگاه مغایرت دارد، او را از محیط کار اخراج کند بلکه باید نظر شورای اسلامی کار یا انجمن صنفی را در این زمینه گرفته و در صورت مثبت بودن رای آن ها به اخراج باید حقوق دوران رسیدگی به اختلاف را به کارگر پرداخت کرده و سپس قرارداد کار را با او فسخ کرده و او را اخراج کند.
اگر کارفرما به محض مشاهده تخلف از جانب کارگر، بدون رعایت چنین تشریفات قانونی، تصمیم بگیرد که کارگر را اخراج کند و حقوق او را هم نپردازد. در این حالت کارگر می‌تواند با مراجعه به شورای حل اختلاف کارگر و کارفرما حق و حقوق خود را مطالبه کند. اگر هیات تشخیص و حل اختلاف اداره کار تشخیص دهد که اخراج کارگر موجه بوده است، کارفرما باید به نسبت هر سال سابقه کار معادل یک ماه آخرین حقوق کارگر را به عنوان حق سنوات به وی بپردازد.
پس از اخراج غیر موجه چه باید کرد؟
بر اساس ماده ۲۰ قانون کار: اگر کارفرمایی کارگر خود را به صورت غیرقانونی و خلاف مقررات اخراج کند یعنی این اخراج پیش از تاریخ پایان قرارداد و به دلایل غیر موجه اتفاق بیفتد؛ کارگر باید در اسرع وقت به هیات تشخیص روابط کارگر و کارفرما مراجعه کند و درخواست بازگشت به کار را ارائه دهد و هیات تشخیص کارفرما را فراخوانده و در این خصوص از کارفرما توضیح بخواهد. اگر اخراج کارگر قبل از پایان قرارداد کار بر اساس دلایل موجه و با طی مراحل قانونی باشد کارفرما تنها مکلف به پرداخت حق و حقوق قانونی کارگر است اما اگر کارفرمایی دلیل موجهی برای اخراج کارگر نداشته باشد در این صورت هیات تشخیص حکم به بازگشت کارگر به محل کار خود را صادر می‌کند.
اگر کارفرما از پذیرش کارگر امتناع کند یا کارگر تمایلی به بازگشت به محیط قبلی را نداشته باشد، در این صورت، کارفرما مکلف است از تاریخ اخراج حقوق کارگر را تا پایان مدت قرارداد پرداخت کرده و به ازای هر سال سابقه کار ، معادل ۴۵ روز حقوق به عنوان حق سنوات به وی پرداخت کند. البته باید به این نکته توجه کرد که در حالت عادی که اخراجی در کار نباشد، بر اساس ماده ۲۷ قانون کار، حق سنوات به ازای سابقه کار هر فرد، معادل یک ماه آخرین حقوق محاسبه می‌شود و اگر کارگری اخراج شود، حق سنوات به میزان هر سال سابقه معادل ۴۵ روز محاسبه می شود.
برای فسخ قرارداد کار از جانب کارفرما شرایط زیر لازم است:
قصور در انجام وظایف محوله و یا تخلف از آیین نامه های انضباطی کارگاه: موارد قصور و دستورالعمل‌ها و آیین نامه‌های انضباطی کارگاه‌ها به موجب مقرراتی است که با پیشنهاد شورای عالی کار به تصویب وزیر کار و امور اجتماعی خواهد رسید.
• دادن تذکر کتبی توسط کارفرما: بدین ترتیب کارفرما در صورتی مجاز است که به دلیل قصور و تخلفات کارگر قرارداد کار را فسخ نماید که ابتدا به وی تذکر کتبی داده باشد.
• اعلام نظر مثبت شورای اسلامی کار و در واحد هایی که شورای اسلامی کار وجود ندارد برای فسخ قرارداد کار نظر مثبت انجمن صنفی لازم است.
• اختلاف بین کارگر و کارفرما در وهله اول باید با توافق حل شود اگر نشد موضوع به هیات تشخیص اداره کار ارجاع می شود و در صورت حل نشدن اختلاف، از طریق هیات حل اختلاف رسیدگی و اقدام خواهد شد. در طی مدت رسیدگی مراجع حل اختلاف، قرارداد کار به حالت تعلیق در می‌آید.
• کارگاه‌هایی که مشمول قانون شورای اسلامی کار نیستند و یا شورای اسلامی کار و یا انجمن صنفی در آن تشکیل نشده باشد یا فاقد نماینده کارگر باشند اعلام نظر مثبت هیات تشخیص که شامل یک نفر نماینده وزارت کار و امور اجتماعی، یک نفر نماینده کارگران به انتخاب کانون هماهنگی شورا‌های اسلامی کار استان و یک نفر نماینده مدیران صنایع به انتخاب کانون انجمن های صنفی کارفرمایان استان برای فسخ قرارداد کار لازم است.
• چنانچه کارگری مطابق نظر هیات تشخیص باید اخراج شود حق دارد نسبت به این تصمیم به هیات حل اختلاف مراجعه و اقامه دعوی نماید. هرگاه قرارداد کار برای مدت موقت و یا برای انجام کار معین منعقد شده باشد هیچ یک از طرفین به تنهایی حق فسخ آن را ندارند و رسیدگی به اختلافات ناشی از نوع این قراردادها در صلاحیت هیات‌های تشخیص و حل اختلاف است.
